Sürdürülebilir insani yardım lojistiği süreçleri için BWM tabanlı olgunluk model önerisi ve uygulaması / Proposal and implementation of a bwm-based maturity model for sustainable humanitarian logistics processes

İnsani yardım lojistik operasyonları, afetlerden ve krizlerden etkilenen topluluklara zamanında ve etkili yardım sağlamak için en önemli aktivitelerin başında gelmektedir. Ancak, iklim değişikliği ve kaynak kıtlığı gibi küresel zorlukların artan karmaşıklığı, bu operasyonlarda sürdürülebilirlik ihtiyacını her geçen gün artırmıştır. Bunu ele almak için, insani yardım kuruluşlarının lojistik operasyonlarının sürdürülebilirlik açısından olgunluğunu değerlendirmeleri çok önemlidir. Bu değerlendirmelere göre de kurumlar mevcut konumlarını analiz edebilir, sürdürülebilirlik yol haritalarını ve stratejilerini buna göre belirleyebilirler. Bu tez kapsamında, insani yardım kuruluşlarının sürdürülebilir insani yardım lojistik operasyonları açısından olgunluk seviyelerinin ölçülebilmesi adına bir olgunluk değerlendirme modeli önerilmiştir. Model, ekonomik göstergelerin yanında çevresel ve sosyal boyutları da ele alan 68 alt eylemden oluşan bir aktivite havuzu içermektedir. Söz konusu aktivitelerin birbiri ile olası çelişmelerinden dolayı çok kriterli karar verme (ÇKKV) yaklaşımlarına ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla matematiksel model tabanlı ve literatürde güncel ÇKKV yaklaşımlarından biri olan Best-Worst Method (BWM) yöntemi tercih edilmiştir. Türkiye'de faaliyet gösteren iki uluslararası insani yardım kuruluşunun mevcut olgunluk seviyeleri modelin uygunluğunu test edebilmek adına ölçülmüştür. Alanında uzman kişilerden oluşan karar verici havuzu ile aktiviteler önceliklendirilmiş ve kurumların mevcut olgunluk seviyeleri ölçülmüştür. Sonuçlar, kuruluşların mevcut olgunluk seviyelerine ilişkin kapsamlı bir bakış açısı sunmakta, sosyal etki ve operasyonel esneklik gibi alanlardaki güçlü yönleri vurgularken çevresel sürdürülebilirlik uygulamalarındaki zayıflıkları ortaya koymaktadır. Bulgulara dayanarak, kuruluşların gelecekteki afet müdahaleleri için kapasitelerini artırmaya odaklanarak, lojistik operasyonlarda sürdürülebilirliği geliştirmeye yönelik öneriler sunulmuştur.

Humanitarian logistics operations are among the most important activities to provide timely and effective assistance to communities affected by disasters and crises. However, the increasing complexity of global challenges, such as climate change and resource scarcity, has increased the need for sustainability in these operations. To address this, it is crucial for humanitarian organizations (HO) to assess the maturity of their logistics operations in terms of sustainability. Based on these assessments, organizations can analyse their current position and determine their sustainability roadmaps and strategies accordingly. In this thesis, a maturity assessment model is proposed to measure the maturity of HOs in terms of sustainable humanitarian logistics operations. The model includes an activity pool of 68 sub-activities that address environmental and social dimensions as well as economic indicators. Due to the possible conflicts between these activities, multi-criteria decision making (MCDM) approaches are needed. For this purpose, the Best-Worst Method (BWM), which is based on a mathematical model and is one of the most recent MCDM approaches in the literature, was applied. The current maturity levels of two international HOs operating in Türkiye were measured to test the suitability of the model. A decision-maker pool of experts prioritized activities and measured the current maturity levels of the organizations. The results provide a comprehensive view of the current maturity levels of organizations, highlighting strengths in areas such as social impact and operational flexibility, while revealing weaknesses in environmental sustainability practices. Based on the findings, recommendations are provided to improve sustainability in logistics operations, with a focus on enhancing organizations' capacities for future disaster responses.